رایحه شپیر یکی از خانواده های بویایی کمتر شناخته شده، اما بسیار قدیمی و پرطرفدار در دنیای عطرها است که افراد همانند روایح گلی، میوه ای و یا ادویه ای با آن آشنایی ندارد. شیپر به عنوان یکی از پیچیده ترین خانواده های بویایی، از ترکیبات و عناصر مختلفی تشکیل شده است که در این مقاله به آنها اشاره می کنیم و در نهایت به معرفی برخی از عطرهای شیپر می پردازیم.
مفهوم واژه شیپر
ریشه واژه شیپر به قرون وسطی باز می گردد و در زبان به فرانسوی به معنای قبرس است. این جزیره یونانی که به دستکش های معطر شده با خزه بلوط شهرت دارد، زمانی به دلیل موقعیت استراتژیک خود به عنوان چهار راه شرق و غرب، در راس تجارت عطر قرار داشت.
تاریخچه رایحه شیپر
در سال ۱۹۱۷ میلادی عطری به نام Chypre by Coty به بازار عطر جهان معرفی شد که رایحه شیپر آن انقلابی در عطرها ایجاد نمود. این عطر مبتکرانه و سحرآمیز توانست خانم هایی را که پیش از این از عطرهای ملایم، گلی و سبک استفاده می کردند مجذوب خود نماید.
با این حال از این عطر نمی توان به عنوان اولین عطر شیپر نام برد؛ زیرا پیش از آن یعنی در اوایل سال ۱۸۵۰ میلادی، کمپانی گرلن عطری به نام Guerlain Eau de Chypre را تولید کرده بود که به عنوان نخستین عطر با رایحه شیپر شناخته می شود. پس از آن نیز عطر شیپر Chypre Tentation توسط Roger & Gallat تولید شد.
در اوایل سال ۱۹۰۰ میلادی که حضور زنان و نقش آنها در جوامع پررنگ تر شد، استفاده از عطرهایی با رایحه شیپر نیز رونق پیدا کرد. پیش از این عطرهای زنانه، معمولا گلی و پودری بودند و به همین سبب این عطرهای جدید با آنها تفاوت چشمگیری داشتند.
ویژگی های عطرهای شیپر
برای توصیف ویژگی های عطرهای شیپر می توان به این نکته اشاره کرد که هیچ یک از خانواده های بویایی به اندازه خانوده بویایی شیپر، پیچیده و گیج کننده نیستند. عطرهای شیپر رایحه ای متعادل و در عین حال تند، غنی و ماندگار دارند. بنابراین گرم و خاکی بودن را می توان توصیف خوبی برای عطرهای شیپر دانست.
این عطرها به لطف آکوردهای ترنج و چوب، یادآور پیادروی در جنگل هستند. اکثر عطرهای شیپر با ته رنگ های خزه ای و چوبی شناسایی می شوند، اما بسیاری از این عطرها با ویژگی های دیگری نظیر چرم، گل، میوه، سبز، چوبی و تازه نیز قابل شناسایی هستند.
در حالی که نسخه های کلاسیک عطرهای شیپر، کاملا غنی هستند، نسخه های مدرن تر به لطف روایح خزه و کهربا، پیچیدگی های نابی دارند. نت هایی همچون گل، چوب، نعناع هندی و لابدانوم که طعمی شیرین دارند در عطرهای شیپر به خوبی مشهود هستند.
عطرهای شیپر به لطف بهره گیری از این طیف گسترده از ترکیبات در فرمولاسیون خود و همچنین حفظ طبیعت منحصر به فرد هر رایحه، یک خانواده بویایی بسیار محبوب است. ترنج با ایجاد رایحه مرکباتی، خزه اوک موس و لابدانیوم نیز با ایجاد تضادی خاکی موجب می شوند تا رایحه شیپر نسبت به روایح شرقی یا گلی، بسیار مبهم تر، جذاب تر و غیر قابل مقاومت تر گردد.
عطرهای شیپر به دلیل پیوند با عناصر طبیعی جنگل، به طور سنتی به عنوان عطرهایی مناسب فصل های پاییز و زمستان شناخته می شوند. یکی از ویژگی های بارز این رایحه، عدم غلبه یک نت بر نت دیگر است. در رایحه شیپر نت ها به گونه ای با یکدیگر ترکیب می شوند که ترکیبی لطیف از عناصر به وجود آید و هر یک نیز خواص منحصر به فرد خود را حفظ کنند. بهترین ویژگی عطرهای شیپر نیز که باعث محبوبیت بسیار زیاد آن شده است، همین تطبیق پذیری است.
مواد تشکیل دهنده رایحه شیپر
اصطلاح شیپر در مورد عطرهایی به کار می رود که هرم بویایی آنها شامل رایحه های ترنج، نعناع هندی، خزه اوکموس و لابدانوم است. اگرچه رایحه شیپر کلاسیک با این نت ها شناخته می شود اما امروزه در روایح شیپر علاوه بر ترکیبات مذکور روایح یاس، رز و نت های حیوانی نیز به کار می رود. مهم ترین مواد تشکیل دهنده رایحه شیپر به شرح زیر هستند:
– ترنج
ترنج رایحه ای مرکباتی، تلخ، ترش و کمی تند دارد که یادآور میوه و عناصر معطر، ادو کلن ها و چای ارل گری است. این مرکبات کوچک بر روی درختان کوچکی رشد می کنند و عمدتا شرایط مساعد برای کشت آنها، مناطق ساحلی در جنوب ایتالیا، آرژانتین، برزیل و ساحل عاج است.
نام لاتین ترنج از برگامو گرفته شده است که اولین شهری در ایتالیا است که روغن ترنج در آنجا فروخته شده است. ترنج در واقع میوه ای خوراکی نیست و استفاده اصلی آن در تولید اسانس است. این مرکبات در عطرهایی با خانواده بویایی تازه، شرقی و شیپر بسیار مورد استفاده قرار می گیرد و محل قرار گیری آن عمدتا در نت بالایی است.
ترکیب ترنج با وانیل یا کهربا، موجب سنگین تر شدن رایحه عطر می گردد. در آروماتراپی از اسانس ترنج به دلیل ویژگی های تسکین دهندگی آن استفاده می شود. ترنج همچنین برای پوست های چربی مفید است و به عنوان درمانی طبیعی برای اسپاسم نیز استفاده می گردد.
– نعناع هندی
نعناع هندی بوته ای است که عموما در کشور هند می روید و دارای رایحه ای شیرین با رگه های خاکی و چوبی است. این گیاه از رایحه ای قوی و فوق العاده برخوردار است و قرن ها است که در صنعت عطرسازی مورد استفاده قرار می گیرد. نعناع هندی در آب و هوای گرمسیری به خوبی رشد می کند و روغن آن از طریق فرآیند تقطیر با بخار آب استخراج می گردد. از این اسانس در روایح شرقی، شیپر و سرخسی به وفور استفاده می شود. ترکیب نعناع هندی با وتیور، چوب صندل، میخک، رز، لابدانوم و اسطوخودوس بسیار موفق است.
– خزه اوکموس
خزه اوکموس گونه ای از گلسنگ است که در جنگل های معتدل کوهستانی نیم کره شمالی رشد می کند و از رایحه ای تلخ برخوردار است. این نوع خزه علاوه بر درخت بلوط، بر روی سایر درختان برگ ریز و مخروطیان رشد می کند. اوکموس رایحه ای جنگلی و خاکی با رگه های چوبی دارد و از طریق حلال و با تقطیر خلاء استخراج می گردد. نت اوکموس بخش مهمی از روایح شیپر و سرخسی را تشکیل می دهد. امروزه استفاده از این ماده به دلیل برخی حساسیت های پوستی، محدود شده است. از آنجایی ساخت یک عطر با رایحه شیپر بدون ردپایی از خزه اوکموس تقریبا غیرممکن است، این محدودیت، عطرسازان را با چالش های فراوانی مواجه ساخته است. این در حالی است که سرانجام گرلن موفق به ساخت فرمولی مصنوعی با رایحه اوکموس شد که مطابق با استانداردهای IFRA است.
– لابدانوم
لابدانوم یک صمغ قهوه ای چسبناک است که از درختچه هایی در دریای مدیترانه به دست می آید. این ماده در دسته رزین ها طبقه بندی می شود و دارای رایحه ای عمیق، قدرتمند، چربی و کهربایی است. این ماده از گذشته ها در طب گیاهی جهت درمان سرماخوردگی، سرفه، مشکلات قاعدگی، روماتسیم و عطرسازی مورد استفاده قرار می گرفته است. لابدانوم با روش حلال استخراج می شود و نت جدایی ناپذیر عطرهایی با رایحه شیپر است.
