رایحه ادویه ای یکی از روایح متداول در خانواده بویایی عطرهای مناسب فصول سرد سال است. اصولا بهره گیری از آکورد ادویه ای در هرم بویایی عطر، معمولا موجب گرم و تند شدن رایحه می گردد. از آنجایی که ادویه ها از سال های دور برای افزودن عطر و طعم به غذاها مورد استفاده قرار می گرفتند، تقریبا برای تمامی افراد شناخته شده هستند. ادویه ها از منابع مختلفی نظیر دانه ها، میوه ها، پوست درختان، ریشه ها، برگ ها و گل ها به دست می آیند و می توانند باطراوت، گرم، ترش و یا شیرین باشند. در صنعت عطرسازی علاوه بر ادویه های رایج همچون دارچین، میخک، فلفل از ادویه های کمیاب و گران بها نظیر فلفل صورتی و زعفران نیز استفاده می شود. در این مقاله قصد داریم تا به معرفی برخی از ادویه های پرطرفدار و کاربرد آنها در عطرها بپردازیم.
انواع ادویه ها و کاربرد آنها در عطرسازی
در صنعت عطرسازی از ادویه های گوناگونی استفاده می شود که برخی از آنها به شرح زیر هستند:
– هل
هل یکی از ادویه های باستانی است که پس از زعفران و وانیل، به عنوان سومین ادویه گران قیمت جهان شناخته می شود. هل با رایحه ادویه ای خود همزمان تندی، تلخی و شیرینی را به همراه دارد. گیاه هل در جنگل های جنوب هند به صورت وحشی رشد می کند و در حال حاضر در کشورهای سریلانکا، چین، تانزانیا، ویتنام و کامبوج یافت می شود. مصریان از این گیاه در عطر و بخورهای خود استفاده می کردند. هل همچنین برای مومیایی کردن اجساد و تمیز کردن دندان نیز کاربرد داشته است. اسانس هل با روش تقطیر از دانه های این گیاه استخراج می شود. این اسانس اولین بار در سال ۱۵۴۴ میلادی توسط والریوس کوردوس کشف شد. رایحه اسانس هل تند، شیرین و بالزامیکی است و رنگ آن شفاف و زرد کمرنگ است. عطرهای معروف زیر دارای نت غالب هل هستند:
YSL La Nuit De l’Homme
Tom Ford Oud Wood
Hermes Voyage d’Hermes
– دارچین
رایحه ادویه ای دارچین، شیرین، گرم و تا حدود پودری است. این ادویه باستانی در طبیعت وحشی سریلانکا و در جنوب هند یافت می شود و در مکان هایی با آب و هوای گرمسیری کشت می گردد. گفته می شود که دارچین در اوایل سال ۲۰۰۰ پیش از میلاد توسط مصریان کشف شد. با این حال عده ای معتقد هستند که خاستگاه این گیاه کشور چین است. دارچین در میان ملل باستان بسیار ارزشمند بوده است و به عنوان هدیه ای برای پادشاهان و خدایان در نظر گرفته می شده است. در مصر باستان از دارچین برای مومیایی کردن نیز استفاده می شده است و آن را به عنوان ماده ای معطر نیز می سوزاندند.
روغن پوست درخت دارچین، بسیار معطر است اما به دلیل گران بودن، اغلب روغن برگ دارچین تقطیر و جایگزین آن می گردد. از مهم ترین عطرهای دارای نت دارچین می توان موارد زیر اشاره نمود:
Paco Rabanne 1 Million
Viktor&Rolf Spicebomb
Marly Oajan
– وانیل
وانیل یک گیاه بالارونده و از خانواده ارکیده است که در طبیعت حدودا صد نوع از آن یافت می شود. با این حال دو نوع وانیل هستند که به دلیل طعم و بوی خاص، به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرند. وانیل دارای رایحه ای شیرین، آرامش بخش و بسیار محبوب و پرکابرد است که امروزه غالبا به صورت مصنوعی و آزمایشگاهی باز آفرینی می شود. شیرینی دلپذیر وانیل در کنار کهربا، از مهم ترین نت های خانواده شرقی به حساب می آیند. مایاها و آزتک ها از وانیل برای نوشیدنی های شکلاتی سلطنتی خود استفاده می کردند. اروپایی ها نیز آن را در قرن هفدهم میلادی کشف کردند و از آن برای مصارف دارویی و ماده افزودنی به غذا استفاده می کردند. از مهم ترین عطرها با نت غالب وانیل می توان به عطرهای زیر اشاره نمود:
YSL Black Opium
Dior Hypnotic Poison
Guerlain Mon Guerlain
– زعفران
زعفران دارای رایحه ادویه ای تلخ، شیرین، نرم و خاکی است و جزو خانواده زنبق به حساب می آید. از آنجایی که برای به دست آوردن یک کیلو زعفران، حدودا به ۲ هزار گل نیاز است، زعفران گران ترین ادویه جهان به شمار می رود. از مهم ترین عطرهای تولید شده با رایحه زعفران می توان به عطرهای زیر اشاره نمود:
Maison Francis Kurkdjian Baccarat Rouge 54
Marly Haltane
CH Saffron Lazuli
– فلفل
رایحه ادویه ای و تند فلفل، رایحه ای آشنا برای تمامی افراد است. از فلفل معمولا در نت بالایی عطرها استفاده می شود و موجب گرم و تند شدن رایحه عطر می گردد. روش عصاره گیری این ادویه، تقطیر توت های بوته نگروم است. از جمله عطرهای مهم با نت فلفل می توان به عطرهای زیر اشاره نمود:
V&R Spicebomb Extreme
Serge Lutens Poivre Noir
Versace Crystal Noir
– غلاف کاکائو
رایحه ادویه ای غلاف کاکائو، گرم و تند با رگه های کهربایی و بالزامیک است. زمانی که دانه های کاکائو از آمریکا به اسپانیا آورده شد، شکلات به عنوان یک نوشیدنی اغواکننده برای طبقه مرفه جامعه شناخته می شد که از ترکیب شدن با ادویه و پوره ذرت تهیه می شد. در آن زمان بسیاری از کشیش ها آن را معجون شیطان و ماده ای برای سوق دادن مردم به گناه می دانستند. استفاده از نت شکلات در یک عطر سبب افزایش ماندگاری آن می شود و به دلیل گرم بودن رایحه آن، برای فصول سرد سال مناسب است. از مهم ترین عطرها با نت غالب شکلات می توان به عطرهای زیر اشاره نمود:
Amouage Lilac Love
Paco Rabanne Black XS For Her
Montale Chocolate Greedy
– زیره سیاه
زیره سیاه دارای رایحه ای ادویه ای، تند و شیرین است که از طریق تقطیر استخراج می گردد. زیره سیاه که با زیره سبز متفاوت است، در آشپزی بسیار کاربرد دارد و معمولا در ترکیب با چاشنی های دیگر خوب عمل نمی کند. ترکیبات اصلی اسانس زیره سیاه، لیمونن و دی کارون هستند که مهم ترین دلیل معطر بودن این ادویه نیز به حساب می آیند. زیره کاربرد محدودی در صنعت عطرسازی دارد و عطرهایی با نت غالب زیره نیز اندک هستند که از جمله آنها می توان به عطرهای زیر اشاره نمود:
Cartier Declaration
Amouage Epic Woman
– قهوه
رایحه قهوه قطعا برای عموم مردم آشنا و قابل درک است. دانه های لوبیایی شکل قهوه، در بوته هایی می رویند و سپس برداشت و عصاره گیری می شوند. عطرهایی که در آنها از نت قهوه استفاده می شود به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول عطرهایی هستند که کاملا بوی قوه می دهند و تعداد آنها بسیار اندک است. دسته دوم نیز عطرهایی هستند که نت قهوه در آنها استفاده شده است، اما الزاما رایحه خالص قهوه ندارند. از جمله عطرهای موجود در بازار با نت غالب قهوه می توان به عطرهای زیر اشاره نمود:
Montale Intense Café
Mugler A*Man Pure Coffee
– گشنیز
عصاره گشنیر رایحه ادویه ای تند و شیرینی دارد که رگه های نرم و فلفلی نیز در آن احساس می گردد. این عصاره از تقطیر دانه های رسیده گشنیز به دست می آید. از عطرهایی با نت غالب گشنیز می توان به عطرهای زیر اشاره نمود:
Gucci Gucci Rush
Benetton Green Benetton
Montale Blue Amber
– زیره سبز
رایحه ادویه ای زیره سبز، تند، تلخ و ترش است که از آن در روایح حیوانی نیز استفاده می گردد و ترکیب موفقی با مشک ایجاد می کند. این گیاه که خاستگاه آن جنوب شرق آسیا است، دارای دو نوع هندی و خاورمیانه ای است. جزء اصلی اسانس زیره سبز که طعم و عطر آن را تعیین می کند، آلدئید زیره است. زیره هندی با داشتن آلدئید بیشتر، رایحه قوی تری دارد. زیره سبز با زیره سیاه متفاوت است و حتی در آشپزی نیز ادویه های متفاوتی محسوب می گردد. از جمله عطرهایی که نت زیره سبز در آنها وجود دارد می توان به موارد زیر اشاره نمود:
Amouage Fate Man
Akro Night
Olibanum Santal
– شوید
این گیاه که سرشار از آنتول است، رایحه ای لطیف و اندکی تند دارد وخاستگاه آن دریای مدیترانه و جنوب روسیه است. ترکیب شوید با نت های ریحان، ترخون، رازیانه و شیرین بیان در رایحه ادویه ای و شرقی موفق عمل می نماید. شوید از گذشته ها برای طعم دادن به غذاها و درمانی برای نوزادان کولیک مورد استفاده قرار می گرفته است. این گیاه ساقه های باریک و برگ های ظریف و گل های ریز سفید و زردی دارد. در عطرهایی زیر نت شوید به خوبی احساس می شود:
Aramis Aramis Always For Her
Marc Jacobs Bang Bang
Missoni Olympios
– رازیانه
رایحه ادویه ای و گیاهی رازیانه در ترکیبات تازه، معطر و تند استفاده می شود. این گیاه از خانواده گیاهان چتردار است و گل های زرد رنگ پری دارد. اگرچه این گیاه بومی سواحل مدیترانه است، اما در بسیاری از نقاط جهان یافت می شود. نت رازیانه در عطرهای زیر استشمام می شود:
CH 212 VIP Black
Bravanrix Cala
– زنجبیل
زنجبیل که رایحه ادویه ای تند با رگه های مرکباتی و کاج دارد، معمولا در نت بالایی عطرها استفاده می شود. این ماده یکی از قدیمی ترین ادویه ها است و خاصیت گرم کنندگی فوق العاده آن موجب شده است تا در آشپزی بسیار محبوب باشد. در سال ۲۰۰۰ میلادی اسانس زنجبیل به طور رسمی در عطرسازی مورد استفاده قرار گرفت. بعدها هرمس از آن به صورت گسترده در یکی از کلکسیون های عطری خود استفاده نمود. برخی از عطرهایی که در آنها نت زنجبیل استفاده شده است به شرح زیر هستند:
Hermes Twilly
Dior Poison Girl Unexpected
Hogu Boss Boss The Scent
– جوز هندی
جوز هندی دارای رایحه ادویه ای شیرین، تند با رگه های خاکی است که استفاده از آن به عطر حال و هوای شرقی می بخشد. رایحه جوز هندی از روایح میخک، دارچین و وانیل لطیف تر است و در عطرهای مردانه و در نت میانی کاربرد بیشتری دارد. برخی از عطرها با نت جوز هندی عبارت اند از:
Dior Sauvage Elixir
Marly Carlisle
Xerjoff Bouquet Ideale
– فلفل صورتی
رایحه ادویه ای – گیاهی و تا حدودی گلی فلفل صورتی غالبا در نت بالایی عطرها مورد استفاده قرار می گیرد. این ادویه بسیار کاربردی در صنعت عطرسازی، همانند رایحه گل رز در روایح گلی و رایحه مشک در روایح حیوانی مورد استقبال عطرسازان قرار گرفته است. این ادویه از درختی در آمریکایی جنوبی به دست می آید.
فلفل صورتی به اندازه فلفل سیاه یا فلفل سبز، تند و سوزاننده نیست و به همین سبب قابل جویدن است و به غذاها طعم ویژه ای می بخشد. در سال ۱۹۹۵ میلادی کمپانی استی لادر به طور رسمی و برای نخستین بار در عطری به نام Pleasures از نت فلفل صورتی استفاده کرد و پس از آن استفاده از آن بسیار فراگیر شد. برخی از عطرهای محبوبی که نت فلفل صورتی در آنها به خوبی مشهود است عبارت اند از:
Moschino Toy Boy
Creed Viking
– کنجد
رایحه ادویه ای کنجد، آرامش بخش، نرم، خاکی و یادآور نان است. این ماده که قدیمی ترین محصول کشت شده در هند است، در مراسم مذهبی هندوها ضروری است و معمولا در مکان های گرمسیری کشت می شود. از دانه کنجد به عنوان طعم دهنده غذا و پخت نان استفاده می شود. استفاده از این ادویه در عطرها موجب بالا بردن ماندگاری آن می گردد. از جمله عطرهای دارای نت کنجد می توان به موارد زیر اشاره نمود:
Givenchy L’Ange Noir
Giorgio Armani Onde Exase
Zara Dark Wash
– بادیان
این گیاه که به خانواده ترخون و رازیانه تعلق دارد، دارای رایحه ادویه ای مشابه شیرین بیان است. بادیان در واقع گیاه بومی مدیترانه و آسیای جنوب غربی است و ادویه ای محبوب در آب نبات و مشروبات الکلی محسوب می گردد. رایحه این گیاه، ماهی را جذب می کند و برای خوشبو کردن طعمه های ماهیگیری استفاده می شود. از جمله عطرهای دارای نت بادیان می توان به موارد زیر اشاره نمود:
Xerjoff Ivory Route
Smoke Night Cloud
– بادیان ختایی
رایحه ادویه ای – گلی بادیان ختایی، ملایم و تا حدودی پودری است و رایحه شیرین بیان را تداعی می کند. این ادویه از درختچه ای همیشه سبز و کوچک گرفته می شود که در کشورهای چین، هند، ژاپن و ویتنام می روید. این گیاه برگ های بزرگ و سبز تیره، گل های کوچک و میوه های چوبی ستاره شکل معطری دارد که پس از عصاره گیری در صنعت عطرسازی مورد استفاده قرار می گیرد. اسانسی که از این میوه گرفته می شود، در دیواره میوه وجود دارد، نه در دانه آن. این اسانس روغنی شفاف از طریق تقطیر بخار از میوه های تازه و نمیه خشک به دست می آید. بادیان ختایی در آشپزی و طب سنتی چینی برای مشکلات معده، کاربرد دارد. در آروماتراپی نیز از رایحه آن برای تسکین دادن، بهبود الگوی خواب، ایجاد تعادل عاطفی و کاهش خستگی های جسمی و روحی بهره گرفته می شود. از جمله عطرهایی که نت بادیان ختایی در آنها نقش دارد می توان به موارد زیر اشاره نمود:
Giorgio Armani Armani Code
Diesel Loverdose
Givenchy Very Irresistible
– لوبیای تونکا
لوبیا یا دانه تونکا به میوه های یک درخت بومی آمریکای مرکزی و جنوبی گفته می شود که حاوی درصدی کومارین است که بسته به درصد کومارین، رایحه آن از علف سبز تا بادام تنباکویی شیرین متفاوت است. در حقیقت عامل معطر بودن این دانه، وجود کومارین است. از دانه تونکا برای تهیه دسر، خوشبو کننده هوا و حتی دافع حشرات نیز استفاده می شود. برخی از عطرهای دارای نت دانه تونکا به شرح زیر هستند:
Solinotes Tonka
Yves Rocher Nouveau Genre